در این مقاله با شگفتىهاى حافظه آشنا مىشویم؛ سپس آن را به چهار دسته تقسیم مىکنیم که در حقیقت نشان دهنده 4 نوع انسان در امر یادگیرى است: حافظههاى دیدارى، شنیدارى، نوشتارى و حسابگرانه (آمارى). امید که شما را با علوم کاربردى در گستره زمان، برنامه ریزى و بهینه سازى اوقات آشنا سازد و در شناخت بهتر خویشتن و محیط، فرصتها، تهدیدها، توفیقها و همتها یارى دهد. ان شاء اللّه.
آیا تا کنون از خود پرسیدهاید، من چه نوع حافظهاى دارم؟
حافظه به صورت قدرتى فوق العاده در تمام پدیدههاى هستى وجود دارد. حتّى در جمادات، استعدادى وجود دارد که خواص خود را حفظ مىکنند و در جهتى خاص که اساس نخستین آنها بر آن استوار است، حرکت مىکنند. این مسأله که در گیاهان نیز وجود دارد، در حیوانات به گونهاى غریزى و قابل مشاهده آشکار مىشود.(1) قوىترین نوع حافظه در انسان نهفته است؛ ولى در همه افراد یکسان نیست. تحقیقات علمى نشان مىدهد:
1. حدود 99 درصد مردم از نیروى شنوایى و بینایى و لامسه و شامه و چشایى متعادل برخوردارند و حافظههاى متوسط تا عالى دارند؛ امّا شیوههاى بهرهگیرى و انواع آن را نمىدانند.(2)
2. انسان در زمینه اندیشه و رشد قدرتهایى دارد. به گفته صاحبنظران بهترین و متخصصترین افراد در زمان حیات خویش تنها از 4 تا 6 درصد این توان بالقوه استفاده مىکنند و 94 - 96 درصد آن را با خود به سراى دیگر مىبرند.
3. بایگانى، مانور، سرعت تطبیق بازیافت و تشخیص مغز چنان بالا و پیچیده است که ادّعا مىشود اگر بخواهیم مدل مغز را بر صفحهاى از کره زمین شبیه سازى کنیم و سلولهاى عصبى و مغزى را به اندازه یک رشته نازک سیم الکتریسته قرار دهیم، به فضایى مکعب شکل در ابعاد 35 * 35 کیلومتر نیازمندیم؛ چون هر انسان به تنهایى حدود 10 میلیون سلول مغزى دارد.(3)
حافظه هرگز نابود نمىشود. حتّى کهنسالان و افرادى که از کندى حافظه رنج مىبرند، مىتوانند با پشتکار و شناخت نوع حافظه خویش به باز یافت آن پردازند. نکته عمده در این خصوص آن است که عموماً وقتى سن بالا مىرود، یادگیرى انسان بینشىتر مىشود؛ بر خلاف سنین آغازین زندگى که یادگیرى مکانیستیکى و دقیق است. بدین سبب در سنین بالا تا مطلب درک نشود و منظم در اختیار حافظه قرار نگیرد، حافظه نمىتواند آن را حفظ کند و در مواقع لزوم تحویل دهد.
جالبتر اینکه فیزیولوژیستها ادّعا مىکنند حافظه آشفته و بىنظم فشارهاى روانى را فزونتر مىسازد و حافظه منظم و داراى دیسیپلین از فشارهاى روحى و فکرى مىکاهد. افزون بر این، بسیارى از زیانهاى مالى و فکرى و اجتماعى با حافظه مرتبط است.
زندگى دانشمندان بزرگ نشان مىدهد، بسیارى از آنان از روشهاى یادگیرى، یاد سپارى و بهرهگیرى بهینه از حافظه بهره مىبردند و آن را به طریق شایسته و بایسته به کار مىگرفتند. شمارى از این بزرگان در آغاز راه افرادى ضعیف بودند؛ ولى با تلاش و همت و به کارگیرى درست این نیروى بیکران، مرزها را شکستند و از رکود و جمود رهایى یافتند.
جابربن حیان شاگرد فرهیخته حضرت امام صادق که در علم کیمیا (شیمى) سر آمد 6000 دانشجوى مکتب جعفرى بود، از حضرتش پرسید: چرا انسان در پیرى کم حافظه مىشود؟
امام صادق فرمود: این مسأله همگانى نیست. آنچه فراموشى مىآورد، به کار نینداختن نیروى یاد سپارى است؛ زیرا نیروى یادگیرى چون دیگر نیروهاى بدن انسان است؛ باید به کار گرفته شود تا توانمند گردد. جوان نیز اگر حافظه خود را نشناسد و به خوبى از آن بهره نگیرد، به ضعف حافظه دچار مىگردد.(4)
ژرژدو هامال مىگوید: حافظه را تحقیر نکنید. آن را تربیت کنید و به اطاعت وادارید.(5)
تربیت حافظه و امدار شناخت انواع حافظه است.
تقسیم بندى کلى حافظه
در نگاه نخست، حافظه 3 نوع است: کوتاه مدّت (آنى)، میان مدّت و بلند مدّت.
مطالبى که به حافظه کوتاه مدّت سپرده مىشود، معمولاً تا 24 ساعت مانایى دارند و سپس محو مىشوند. مکانیزم مغزى ما به گونهاى است که بسیارى از محفوظات حافظه کوتاه مدّت را تا زمان یاد شده نگه مىدارد و سپس حذف مىکند. آنچه باقى مىماند، به حافظه میان مدّت مىرود و اگر از درجه اهمیّت بالاترى برخوردار باشد، مانند مشاهده یک تصادف، به حافظه بلند سپرده مىشود.گاه زمان نگهدارى مطالب آموخته شده از ماه و سال فراتر مىرود و تمام حیات انسان را در بر مىگیرد و گاه - چنان که براى مثال در حفظ شماره تلفن آشنایان تجربه کردهایم - بیش از پانزده دقیقه به درازا نمىکشد؛ چرا؟
زیرا شماره مذکور را از حافظه کوتاه مدّت به حافظه بلند مدّت منتقل نکردهایم.
اختلاف حافظه آدمها به حافظه بلند مدّت بستگى دارد. ظرفیت این حافظه نامحدود است و هیچ انسانى نمىتواند ادّعا کند دیگر براى یادگیرى مطالب جدید جا ندارد. حتّى اگر عمر آدمى از مقدار موجود بیشتر باشد، باز حافظه کنونىاش کافى مىنماید.
همه ما از حافظه مناسب برخورداریم. مهمترین مشکل، برنامه ریزى حافظه، اعتماد به حافظه و تربیت آن است.
تقسیم بندى فردى حافظه
به طور کلى افراد در یادگیرى، مطالعه و نگهداشت مطالب به 4 دسته که در حقیقت نماینده 4 نوع حافظهاند، تقسیم مىشوند:
1. حافظه شنیدارى (سمعى
2. حافظه دیدارى (بصری
3. حافظه نوشتارى (یدى)
4. حافظه حسابگرانه (آمارى)
باید یاد آور شد بسیارى از مردم هنوز این 4 حافظه را نمىشناسند و حتّى نمىدانند کدامیک از آنها در وجودشان قوىتر است. البتّهگاه ترکیبى از 2 یا 3 نوع حافظه در موضوعات مختلف علمى در فرد موجود است که باید آنها را شناخت و در جهت تقویتشان گام برداشت.
ادامه در قسمت بعد
به نظرم رسید مفیده که نوشتم در جمعه 88/4/5 و ساعت 10:27 عصر | دوست دارم نظرتونو بدونم()
